Η Μαρτίνα Ναβρατίλοβα κατάφερε να «αποδράσει» στη Δύση και να γίνει το κορυφαίο όνομα στο γυναικείο τένις

Εσπασε τα δεσμά και κατέκτησε τον κόσμο

Του Νικου Γαβαλα

Πράγα, 1968. Μία 12χρονη τενίστρια νικάει τους πάντες. Το όνομά της, Μαρτίνα Ναβρατίλοβα, η οποία δείχνει από πολύ μικρή πως είναι έτοιμη να κατακτήσει τον κόσμο. Στην προσπάθειά της βρίσκει σύμμαχo το κομμουνιστικό κόμμα της Τσεχοσλοβακίας. Μερικές δεκαετίες αργότερα θα γράψει σχετικώς στην αυτοβιογραφία της: «Στα μέσα της δεκαετίας του ‘60 οι Κομμουνιστές έβλεπαν τον αθλητισμό σαν ένα μέσο για να γίνουν υπερήφανοι και ολιγαρκείς. Εδιναν έμφαση σε διαφορετικά σπορ για κάθε χώρα και για την Τσεχοσλοβακία αυτό ήταν το τένις».

Οι συνθήκες ήταν ιδανικές στην αθλητική ζωή της χώρας. Οχι, όμως, και στην καθημερινότητά των κατοίκων της Τσεχοσλοβακίας. Το όνειρο του τότε ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος, Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ για απεμπλοκή απ’ τον ανατολικό μπλοκ, δεν θα γίνει πραγματικότητα. Η «άνοιξη της Πράγας» θα προκαλέσει την εισβολή των ρωσικών αρμάτων μάχης στην πόλη, τον Αύγουστο του ’68.

Αν και σε νεαρή ηλικία, η Ναβρατίλοβα ωριμάζει πρόωρα με όσα ζει στην πατρίδα της. Δύσκολες εικόνες και καταστάσεις οι οποίες θα την κάνουν πιο δυνατό άνθρωπο. Οσο κυλούσαν τα χρόνια, συνειδητοποιούσε ολοένα και πιο πολύ πως οι διακρίσεις της στο τένις ήταν ένα μέσο προπαγάνδας για τους μηχανισμούς που κινούσαν τα νήματα στο ανατολικό μπλοκ. Ασφυκτιούσε. Και έψαχνε τον τρόπο για να «σπάσει τα δεσμά» της, δίχως να χάσει τον αθλητικό προσανατολισμό της. Παρέμενε προσηλωμένη στον στόχο της που ήταν η βελτίωση των επιδόσεών της, μέσω εντατικών, πολύωρων και κατ’ επέκταση κοπιαστικών προπονήσεων. Δεν άργησε ν’ απολαύσει τους πρώτους καρπούς των κόπων της. Το 1972 κατέκτησε το πρωτάθλημα τένις της Τσεχοσλοβακίας σε ηλικία 16 ετών. Ενα χρόνο μετά καμάρωνε στην κορυφή της κατάταξης του γυναικείου τένις της πατρίδας της.

Τα σύνορα δεν μπορούσαν να την κρατήσουν. Και σιγά σιγά άρχισαν τα ταξίδια στο εξωτερικό, περνώντας αρχικώς τον Ατλαντικό για ν’ αγωνιστεί στα μεγαλύτερα τουρνουά των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο πρώτος της τίτλος ήρθε στο Ορλάντο, νικώντας στον τελικό μία τενίστρια, με την οποία έμελλε τα επόμενα χρόνια να γράψουν μαζί ένα απ’ τα σημαντικότερα κεφάλαια στην ιστορία του τένις: την Κρις Εβερτ.

Την ώρα που το κοινό στην Αμερική άρχιζε να την αποθεώνει κερδίζοντας την πρώτη θέση στην καρδιά του, η ομοσπονδία τένις της Τσεχοσλοβακίας έκανε τα πάντα για να κόψει τη ροή του ενθουσιασμού που προκαλούσε η παρουσία της στα κορτ των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι απειλές για μη έκδοση βίζας εξόδου απ’ τη Τσεχοσλοβακία αυξάνονταν με γεωμετρική πρόοδο. Το 1975 εξασφάλισε για τελευταία φορά βίζα, προκειμένου να παίξει στο αμερικανικό όπεν.

Η Ναβρατίλοβα αποφάσισε να λύσει μία για πάντα το πρόβλημα, αποκτώντας πράσινη κάρτα. Σε ηλικία 19 ετών, γινόταν μόνιμη κάτοικος Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, στην αρχή συνάντησε αρκετές δυσκολίες, καθώς δεν είχε στα τουρνουά θετικά αποτελέσματα. Η διατροφή του δυτικού κόσμου, αποδιοργάνωσε τον οργανισμό που ήταν συνηθισμένος σε λιτό διαιτολόγιο. Οι παχυντικές τροφές χάλασαν την ισορροπία της και άρχισε να παίρνει κιλά.

Δίχως άλλο, όφειλε να βρει τρόπο για να βοηθήσει τον εαυτό της και κατά συνέπεια την καριέρα της που ήταν μόλις στο αρχικό στάδιο. Ως από μηχανής Θεός εμφανίστηκε στη ζωή της η πρωταθλήτρια του γκολφ, Σάντρα Χάιν, η οποία με τη φιλία της τη βοήθησε πολύ να βρει την ψυχική της ισορροπία. Τα γερά «θεμέλια» για μία λαμπρή καριέρα είχαν μπει. Και αποδείχθηκε τον Ιούλιο του 1978, όταν η Ναβρατίλοβα κατέκτησε το Γουίμπλεντον, νικώντας στον τελικό την Κρις Εβερτ. Μία επιτυχία που την έφερε στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης του γυναικείου τένις, όπου παρέμεινε για χρόνια πολλά.

«Διαφορετικότητα» και καρκίνος

Η Μαρτίνα Ναβρατίλοβα δεν έκρυψε ποτέ τις ομοφυλοφιλικές προτιμήσεις της στην ερωτική ζωή. Για τον λόγο αυτό, έγινε στόχος του αμερικανικού Τύπου στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Τότε, είχε δεσμό με την Αμερικανίδα συγγραφέα, Ρίτα Μάε Μπράουν. Και οι δημοσιογράφοι στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είχαν διαρκώς στραμμένους πάνω της τους προβολείς της δημοσιότητας.

Εκείνη, δεν δίσταζε να μιλάει δημοσίως, αρχικώς για τις αμφισεξουαλικές και αργότερα για τις ομοφυλοφιλικές της προτιμήσεις. Ο πατριός της που τη βοήθησε τόσο πολύ στα πρώτα της βήματα στο τένις, φάνταζε ως ο χειρότερος εχθρός: «Καλύτερα να γινόσουν πόρνη», φέρεται πως της είχε πει. Επιπλέον, δεν θα πρέπει να περάσει απαρατήρητο το γεγονός πως αν και ήταν η σημαντικότερη τενίστρια στην ιστορία του αθλήματος, δεν κέρδισε ποτέ χορηγίες ανάλογες του ονόματός της, «πληρώνοντας» με τον τρόπο αυτό τη «διαφορετικότητά» της.

Στις αρχές του 2010, η παγκόσμια αθλητική κοινότητα σοκαρίστηκε μαθαίνοντας πως πάσχει από καρκίνο του μαστού. Εξι μήνες μετά βγήκε νικήτρια απ’ τη δύσκολη μάχη της. «Είμαι καθαρή», δήλωσε στο περιοδικό «People». Και πρόσθεσε: «Τεχνικά ο καρκίνος είχε φύγει από μέσα μου από τον περασμένο Μάρτιο που αφαίρεσα τον όγκο. Ομως, οι ακτινοβολίες που έκανα στη συνέχεια, εξασφάλισαν τον θάνατο και των τελευταίων καρκινικών κυττάρων που μπορεί να παραμόνευαν στη γωνία. Πάντως, η ακτινοβολία ρουφάει όλη την ενέργεια από μέσα σου σαν βαμπίρ, μέρα με τη μέρα».

Εισήγαγε την επιθετική φιλοσοφία στο παιχνίδι

Δίχως αμφιβολία, η Μαρτίνα Ναβρατίλοβα είναι η κορυφαία τενίστρια όλων των εποχών. Η μακροχρόνια πορεία της στον χώρο και οι εντυπωσιακές επιτυχίες της, επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Το τένις το ανακάλυψε σε μικρή ηλικία παράλληλα με το σκι. Η μητέρα της, η Γιάνα ήταν δασκάλα του σκι και έδειξε στην κόρη της τα μυστικά του χειμερινού σπορ στις χιονισμένες πλαγιές της Τσεχοσλοβακίας.

Σε ηλικία τεσσάρων ετών, η Ναβρατίλοβα έπιασε για πρώτη φορά ρακέτα. Ηταν μία μεγάλη ξύλινη ρακέτα της γιαγιάς της, Αγκνες Σεμάνσκα η οποία στα νιάτα της έπαιζε εξαιρετικό τένις. Πρώτος αντίπαλος για τη μικρή Μαρτίνα ήταν (όπως και του Μπγιορν Μποργκ) ο τοίχος.

Πρώτος προπονητής έγινε ο πατριός της, ο Μίροσλαβ Ναβρατίλ. Η μητέρα της τον παντρεύτηκε το 1962, καθώς τρία χρόνια πριν είχε χωρίσει απ’ τον πρώτο σύζυγό της, με τον οποίο είχε αποκτήσει τη Μαρτίνα. Στο επίθετο Ναβρατίλ προστέθηκε η κατάληξη των θηλυκών στην τσεχική γλώσσα, «οβα» και έτσι πήρε το επίθετο Ναβρατίλοβα, με το οποίο έμελλε να γίνει γνωστή σε όλο τον κόσμο.

Ο Μίροσλαβ Ναβρατίλ επένδυσε στην τενιστική παιδεία της. Την προπονούσε καθημερινώς επί τέσσερις ώρες, δίνοντας μεγάλη βαρύτητα στην τεχνική της. Ηταν ο άνθρωπος που της πέρασε την επιθετική φιλοσοφία στο παιχνίδι της. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως κυριάρχησε στο παγκόσμιο παίζοντας επιθετικά με συχνές ανόδους στο φιλέ.

Πριν καν μπει στην εφηβεία, ήξερε τι ήθελε να γίνει: επαγγελματίας τενίστρια. Ως πρότυπο είχε τον θρυλικό Ροντ Λέιβερ. Μάλιστα, τον παρακολούθησε από κοντά σ’ ένα τουρνουά στην Πράγα. «Κάποια ημέρα θα γίνεις πρωταθλήτρια στο Γουίμπλεντον», ήταν η πρόβλεψη του πατριού της, ο οποίος της έδωσε τη δυνατότητα ν’ ανοίξει τα φτερά της. Την κατάλληλη στιγμή την παρέδωσε στα χέρια του πρωταθλητή Τσεχίας, Τζορτζ Πάρμα που πίστεψε πολύ στις ικανότητές της. Με πολλή δουλειά, κατάφερε να της βελτιώσει σημαντικά το παιχνίδι και τη στρατηγική της.

Τη δεκαετία του ’70 η παγκόσμια τενιστική κοινότητα υποκλίθηκε στις ικανότητές της. Εκείνη, προσπαθούσε πάντα να εξελίσσεται. Για παράδειγμα, στις αρχές της δεκαετίας του ’80 και ενώ βρισκόταν στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης, ξεκίνησε προπονήσεις με τη σπουδαία αθλήτρια του μπάσκετ, Νάνσι Λίμπερμαν. Μέσα σε τρία χρόνια, βελτίωσε στον υπερθετικό βαθμό τη φυσική της κατάσταση, προσέχοντας παράλληλα τη διατροφή της.

Παράλληλα προσαρμόστηκε πολύ γρήγορα στις νέες ρακέτες που διαδέχτηκαν τις ξύλινες. Ωστόσο, δεν άλλαξε το επιθετικό στυλ παιχνιδιού, παρά το γεγονός πως οι νέες ρακέτες ευνοούσαν το παιχνίδι απ’ τη βασική γραμμή. Το 1982 φάνταζε πια ανίκητη. Το γεγονός πως κατέκτησε 29 τίτλους (15 στο μονό και 14 στα διπλά) επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές.

Στη διαδρομή της, ιδιαίτερη αξία έχουν οι μονομαχίες της με την Εβερτ που κράτησαν 15 χρόνια. «Κάναμε η μια την άλλη να βγάζει τον καλύτερό της εαυτό», είχε υποστηρίξει η Εβερτ. Για να προσθέσει η Ναβρατίλοβα: «Δεν θα υπάρξει ποτέ ένα άλλο σόου της Κρις και της Μαρτίνας. Δεν υπήρξε ποτέ κάτι ανάλογο, ούτε και πρόκειται να υπάρξει». Συναντήθηκαν 80 φορές, κάτι που δεν έχει προηγούμενο σε ατομικά αθλήματα. Επαιξαν σε 60 τελικούς, 14 εκ των οποίων ήταν σε γκραν σλαμ. Συνολικά, η Ναβρατίλοβα νίκησε σε 43 αγώνες και η Εβερτ σε 37.

Το 1990 σε ηλικία 33 ετών, η Ναβρατίλοβα κέρδισε στο Γουίμπλεντον το τελευταίο της γκραν σλαμ στο μονό। Συνέχισε να είναι παρούσα στα μεγάλα τουρνουά μέχρι τα 37 της, οπότε και έφτασε ξανά στον τελικό του αγαπημένου της Γουίμπλεντον, όπου ηττήθηκε απ’ τη Μαρτίνεθ. Στα τέλη του 1994 ανακοίνωσε την παραίτησή της από τα μονά. Η δήλωση για παραίτηση από τα διπλά και κατ’ επέκταση απ’ το τένις, ήρθε δώδεκα ολόκληρα χρόνια μετά, στις 5 Ιουλίου του 2006. Και συνδυάστηκε με ιδανικό τρόπο: με την κατάκτηση του μεικτού στο αμερικανικό όπεν σε ηλικία 50 ετών!

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_sport_1_28/05/2011_443697